Eat like an Italian tijdens de Italiaanse dinerdagen

Wie van de Italiaanse keuken houdt, kan in Nederland gelukkig overal zijn hart ophalen. Nou ja, overal? Lang niet alle Italiaanse restaurants zijn ook echt authentiek en de moeite waard. Omdat Italië nogal uiteenvalt in regionale stukjes, en daarmee ook een grote variëteit heeft aan traditionele, maar regionale gerechten, kun je eigenlijk moeilijk spreken van de Italiaanse keuken. Sla de Culinaria er maar op na en je ziet dat elke regio wel z’n eigen recepten kent. Toch bestaan er Italiaans kwaliteitsnormen waaraan uiteindelijk een echt ‘Italiaans’ restaurant moet voldoen. De Accademia Italiana della Cucina, opgericht in 1953, zorgt ervoor dat die tradities uit de Italiaanse keuken in stand worden gehouden en beschermd. Het Marchio Ospitalità Italiana ziet erop toe dat ook buiten Italië de regels worden nageleefd. Belangrijke eisen zijn bijvoorbeeld dat het menu in correct Italiaans moet zijn geschreven en dat er minstens één bedienend personeelslid is dat in het Italiaans kan communiceren. Verder moet de chef van minstens vijf gerechten weten wat de herkomst, de inhoud en de bereidingswijze is en over de juiste deskundigheid in de keuken beschikken.

Aan tafel bij de Italiaan 

Hét tijdschrift voor de Italiëliefhebber, De smaak van Italië, heeft op basis van die vereisten een gids opgesteld met de beste Italiaanse restaurants in Nederland: A Tavola, aan tafel. Een zeer nuttig naslagwerk voor de Nederlandse fijnproever, ingedeeld per provincie, waarin aan de restaurants zelfs een gouden, zilveren of bronzen award is toegekend om de keuze nog makkelijker te maken. De meeste restaurants bevinden zich in onze hoofdstad, maar ook Rotterdam is aardig vertegenwoordigd. Maar liefst 9 restaurants zijn opgenomen in de laatste versie uit 2013: Pasta Genova, Due Tonino, Napoli, La Stanza, O’Pazzo, Oliva, Gusto, La Enoteca (dat helaas niet meer bestaat) en A Proposito, naast het centraal station. Daarnaast worden koffiebar Booon, ijssalon Capri en delicatessenzaak La Vita è Bella ook genoemd als authentiek Italiaans.

Vier gangen voor € 34,50

Een leuke actie die in samenhang met deze gids wordt georganiseerd zijn de Italiaanse dinerdagen, dit jaar voor de tweede keer georganiseerd door de Smaak van Italië en restaurantsite Iens.nl. Van 14 t/m 23 november kun je bij een aantal Italiaanse restaurants in Nederland voor 34,50 euro van een viergangenmenu genieten. Dat betekent toch echt een keer eten als een Italiaan: antipasti, primo, secondo, dolce en koffie met digestief. Kun je dat aan? In Rotterdam zou ik dan zeker gaan eten bij Pasta Genova ('s Gravendijkwal 105D, 3021 EH Rotterdam, www.pastagenova.nl) en in Utrecht mag je Cantina di David (Oudegracht 88, 3511 AV Utrecht, www.cantinadidavid.nl) niet overslaan. Reserveren kan via deze link. Buon appetito!

Mocht je in Rotterdam zijn en lekker Italiaans willen eten, kijk dan eens op De Buik van Rotterdam. Daar vind je allerlei leuke blogs over de eetcultuur in die fantastische stad. Laat ons dan meteen even weten wat volgens jou de beste Italiaan is! Wil je in andere steden op zoek naar een Italiaans restaurant, sla dan de A Tavola-gids er even op na:

Een knap staaltje Nederlandse taal in crisistijd...

Ik kreeg van mijn tante, die net als ik vertaalster is (of eigenlijk ben ik net als zij vertaalster. Zij Frans, ik Italiaans) een leuke e-mail: voor de taalliefhebbers onder ons!! Nou, een taalliefhebber ben ik zeker. Ik wil de inhoud graag delen met andere taalliefhebbers. Het gaat over de crisistijd:

 

De bananenhandelaar is de pisang en de tabakshandelaar is de sigaar.

De bakker verdient geen droog brood meer en de herenmode is de das omgedaan.

De lampenwinkeliers zien de toekomst duister in en de scheepvaart is de wind uit de zeilen genomen.

Menig timmerman heeft er net het bijltje bij neergelegd, terwijl de kousenfabrieken er geen gat meer in zien.

De horlogemakers zouden de tijd willen terugzetten en de confectie-industrie moet er een mouw aan passen.

De tuinders heeft men knollen voor citroenen verkocht en de binnenschippers zijn aan lager wal geraakt.

De chauffeurs zijn de macht over het stuur kwijt omdat de wegen aan belasting zijn bezweken.

De wielrenners weten niet meer rond te komen en de badmeesters kunnen het hoofd niet meer boven water houden.

De bierbrouwers moeten uit een ander vaatje tappen en voor de bioscopen valt het doek.

De kwekers zitten op zwart zaad, de schoorsteenvegers komen op straat te staan en de stratenmakers kunnen wel op het dak gaan zitten.

De mijnbouw graaft zijn eigen graf en bij Rijnmond gaat de pijp uit.

De NS zijn het spoor bijster, de luchtvaartmaatschappijen vliegen de lucht in, terwijl de metselaars in de put zitten en de caféhouder het zat is.

De kapper zit met zijn handen in het haar, de boer is uit het veld geslagen en de helderziende schemert het voor de ogen... 

Zou het helpen als de wapenindustrie inzag dat er geen schot meer in zit?

 

Leuk, toch?

 

 

Op bezoek in Trentino-Alto Adige

Trentatrè trentini entrarono a Trento tutti e trentatrè trotterellando. Zo gaat een bekende Italiaanse scioglilingua, een tongbreker, die in dit geval je tong vooral laat rollen. Probeer maar. Het gaat over drieëndertig inwoners uit Trento die alle drieëndertig al dravend Trento binnenkwamen. Wij zijn maar met z'n drieen en komen Trento binnen rollen met een camper. We gaan op bezoek bij een neef van Andrea en zijn vrouw en drie kinderen.

 

Trento, de stad

Natuurlijk brengen we een bezoekje aan de stad Trento, de capoluogo (regionale hoofdstad) van de regio Trentino-Alto Adige (hoewel dat laatste deel ook wel Zuid-Tirol wordt genoemd). Hier stroomt de rivier de Adige, vandaar. Er zijn twee provincies: Trento en Bolzano. En in de provincie Trento ligt dus de stad Trento. Ik ben, als geboren en getogen Nederlandse, vooral onder de induk van het omliggende decor: overal bergen, wat een uitzicht! Het oude centrum van de stad is knus en doet een beetje Oostenrijks aan. Het voelt als een bergdorp. We vinden er een prachtig dorpsplein met een dom uit de dertiende eeuw die is gewijd aan San Vigilio en een Neptunus-fontein. Hoogtepunten onder de bezienswaardigheden die helaas aan onze neus voorbij zijn gegaan zijn het Castello di Buonconsiglio en het MuSe (museo della scienza), het wetenschapsmuseum dat huist in een gebouw dat is ontworpen door de Genueze architect Renzo Piano. Daarvoor moeten we nog een keer terugkomen. 

 

Lokale lekkernijen

Heel Oostenrijks of Tirools is het restaurant van bierbrouwerij Forst, te vinden in de Via Oss Mazzurana 38. Dit biermerk is opgezet door een familie uit Merano (BZ) die het lokale bier al sinds 1857 brouwt.  Ben je meer een wijndrinker dan moet je zeker een Teroldego proberen, afkomstig van de gelijknamige wijnstok die bijna alleen in Trentino word gecultiveerd. Ik stort me 's avonds, ondanks dat het nog zomer is, op een bord polenta met hertenstoofvlees, omdat ik graag iets typisch en streekgebonden eet. Heerlijk dat 'bergse' gevoel.

 

Gladde meren en groene heuvels

Na Trento rijden we richting Levico Terme, aangeraden door de neef. Deze plek is vooral bekend om de... juist, de termen. Termen omringd door luxe hotels. Maar daar komen we niet voor, wij hebben onze luxe camper. In de omgeving hebben we keuze uit twee meren: het Lago di Levico en het Lago di Caldonazzo. Het eerste klein en vrij van motorboten, het tweede groot en voorzien van watersportmogelijkheden. Helaas is het weer niet al te best en een frisse duik laten we dan maar schieten. We rijden wat rond om de omgeving te verkennen. In het hoger gelegen Tenna hebben we een prachtig uitzicht. Trentino is een en al natuurschoon. Meren te over en bergen zover het oog kan reiken.

 

Een pareltje dat je echt niet mag missen als je hier in de buurt bent is het Lago di Toblino, 170,49 hectare smaragdgroen water op 245 meter boven zeeniveau. Op een kleine landtong bevindt zich het Castello Toblino. We hebben geluk: het barretje met terras aan het water is maar zelden open, maar vandaag wel. We nemen een lekkere versnapering.

 

Al met al was ons verblijf hier van korte duur, maar lang genoeg om te ontdekken dat we het hier leuk vinden. Aanradertje dus.

Italiaanse literaire klassiekers

Op Twitter zie ik de laatste tijd steeds tweets voorbijkomen over de Augustus Klassieke Literatuur Maand (#augustusklm), in het leven geroepen door Sandra van Sandra schrijft en leest. Dat zette me aan het denken: hoe zat het ook alweer met de Italiaanse literaire klassiekers? Mijn studietijd ligt alweer ver achter me, dus al die mooie werken die we bij Italiaanse Letterkunde hebben behandeld zijn naar de achtergrond van mijn geheugen gegleden. Wat schiet me zo te binnen?
 

Il gattopardo - Giuseppe Tomasi di Lampedusa. In vertaling verschenen bij Athenaeum-Polak & Van Gennep als De tijgerkat. Een historische roman over de eenwording van Italië.

I promessi sposi - Alessandro Manzoni. In vertaling verschenen bij Athenaeum-Polak & Van Gennep met de titel: De verloofden. Een zeventiende-eeuws liefdesverhaal.

Cristo si è fermato a Eboli - Carlo Levi. In vertaling verschenen bij Nieuw Amsterdam: Christus kwam niet verder dan Eboli. Een autobiografische roman.

Il nome della rosa - Umberto Eco. Een boek dat nog steeds in verschillende versies wordt uitgebracht in Nederland, vertaald als De naam van de roos. Tijdloos.

Bovenstaande titels zijn overigens allemaal verfilmd! Dat zegt al genoeg.

Il decamerone - Giovanni Boccaccio.

La divina commedia - Dante Alighieri. Deze titel behoeft eigenlijk geen uitleg. Wie Italiaans kan lezen, zou het origineel moeten nemen. Zo niet, dan zijn er verschillende vertalingen te vinden, vaak met begeleidende uitleg. Ook is er een mooie prozaversie: vertaald, ingeleid en toegelicht door Frans van Dooren. Diezelfde Frans van Dooren heeft bij Athenaeum-Polak & Van Gennep een boek uitgebracht over de Geschiedenis van de klassieke Italiaanse literatuur. Als ik dat erop nasla, komen de volgende titels weer terug:

Il principe - Niccolò Machiavelli. In het Nederlands verschenen als De heerser. Over macht en regeren.

Orlando furioso - Ludovico Ariosto, ofwel: De razende Roeland, over "een onbeantwoorde liefde die de dapperste en nobelste ridder uit het leger van Karel de Grote tot waanzin drijft".

En natuurlijk de werken van Petrarca, Michelangelo en Leonardo da Vinci. Eigenlijk is er te veel om op te noemen.

Als we kijken naar wat 'recenter' werk komen we uit bij:

Il giorno della civetta - Leonardo Sciascia. Uitgegeven door Serena Libri als De dag van de uil. Een politiek verhaal dat zich afspeelt op Sicilië.

Gli indifferenti (De onverschilligen) van Alberto Moravia. Uitgegeven door de Wereldbibliotheek.

Dan komen we ook uit bij schrijfsters als Elsa Morante en Oriana Fallaci. Bij grootheden als Stefano Benni. En natuurlijk niet te vergeten bij: Italo Calvino.
 

Italo Calvino

O ja, natuurlijk! I nostri antenati van Italo Calvino, Onze voorouders, het onderwerp van mijn bachelorscriptie. Een drieluik over de aard van de mens,  bestaande uit: Il visconte dimezzato (De gespleten burggraaf), Il barone rampante (De baron in de bomen) en Il cavaliere inesistente (De ridder die niet bestond). Een regelrechte parel. Maar eigenlijk moet je alles lezen van Italo Calvino.

Ja, als ik deze maand een klassieker moet kiezen, dan ga ik voor Onze voorouders.

Zomerse filmtip: La prima cosa bella

Wat is dat toch met Italiaanse films? Hoe komt het dat die mij (bijna) altijd zo raken? Maar dan diep in het hart. Onlangs was ik op MyPrime (een dienst van UPC) op zoek naar een komische film. Tussen de Amerikaanse komedies vond ik La prima cosa bella, een Italiaanse lachfilm. Nu ben ik niet zo'n fan van Italiaanse humor. Italiaanse komische films zijn een slag apart, daar moet je echt van houden. Simpele humor met makkelijke grappen en flauwe opmerkingen. Maar deze film valt in het tragikomische rijtje. Een familie-epos zoals alleen de Italianen dat kunnen maken.

Synopsis

Zomer, 1971. Bruno en Valeria zijn getuigen van de lotgevallen van hun moeder, Anna, die door haar jaloerse echtgenoot op straat is gezet nadat ze was verkozen tot ‘mooiste mama van het strand’. Vanaf dat moment leidt Anna samen met haar kinderen een onzeker bestaan met talloze verhuizingen en verschillende minnaars.

Heden. Het einde van het leven van de nog altijd strijdlustige en vrolijke Anna nadert. Valeria haalt Bruno over om terug te keren naar hun geboortestad Livorno en voor hun moeder te zorgen. Deze hereniging haalt een hoop emoties naar boven en zorgt voor onverwachte gebeurtenissen; een huwelijk, een verloren zoon, een scheiding en een verzoening.

 

De muziek

Bij een Italiaans drama mag muziek niet ontbreken. De film leent zijn titel aan het gelijknamige lied dat in 1970 werd geschreven door Mogol en Nicola Di Bari en speciaal voor de film werd gecoverd door zangeres Malika Ayane. Een schitterend melancholisch lied dat Anna (de jonge Anna wordt gespeeld door Micaela Ramazotti) regelmatig met haar kinderen zingt om de boel een beetje op te vrolijken. Een lied over de liefde waarin 'jouw glimlach het eerste mooie is dat het leven mij heeft gegeven'. Een verwijzing naar de onvoorwaardelijke liefde voor haar kinderen, die vanwege haar onstuimige karakter helaas niet altijd op de juiste manier tot uiting komt.

 

Zoon en dochter

Ontroerend is dan ook de plaatsvervangende schaamte voor die zo losbandige moeder in de ogen van de zoon aan de ene kant en de adoratie in die van de dochter aan de andere kant. Die oudste zoon met zijn ernstig blik en die dochter met haar schattige lachje, die zo tegen hem opkijkt. We zien hoe de kinderen heen en weer worden geslingerd tussen vader en moeder. We zien hoe ze op volwassen leeftijd terugdenken aan vroeger, hoe ze in het heden nog worstelen met het verleden. Als moeder ernstig ziek blijkt te zijn komt het tot een climax die zowel tragisch als komisch is. Een lach en een traan.

Geen UPC? La prima cosa bella is op dvd te verkrijgen met Nederlandse ondertiteling:
 

Het geweten van Roberto Doni

Een Afrikaanse immigrant wordt veroordeeld voor een schietpartij waarbij een Italiaans meisje verlamd is geraakt. Het hoger beroep in deze zaak wordt naar Roberto Doni toegeschoven, een ervaren magistraat die binnenkort hoopt te gaan genieten van een rustige oude dag ver buiten het hectische Milaan. De zaak lijkt eenvoudig; de immigrant heeft geen alibi en het slachtoffer heeft hem herkend als een van haar belagers.

Maar een journaliste weet Doni ervan te overtuigen dat hij de zaak grondig moet onderzoeken en neemt hem mee de achterbuurten van Milaan in, een wereld die ver afstaat van zijn luxeleven en het statige Paleis van Justitie. Wat hij daar ziet, dwingt hem te kiezen tussen de makkelijke weg en zijn geweten.

Het echte verhaal

Een veel belovend maar enigszins misleidend achterplat. Waar ik in eerste instantie dacht dat het om de grondige zoektocht naar de feiten ging, blijkt de nadruk meer te liggen op de gewetensvragen van de heer Doni zelf en zijn gestruggel met het Italiaanse (rechts)systeem. Overigens een erg interessant en origineel thema, maar dat maakt het boek wel minder spannend dan ik me had voorgesteld. Het kabbelt een beetje voort tussen de dagelijkse bezigheden en de gedachtegangen van de heer Doni. Toch hangt er een vreemde spanning in het boek, omdat je je als lezer constant blijft afvragen hoe het zal aflopen. Wat gaat de heer Doni uiteindelijk doen?

Het andere Milaan

Het decor wordt gevuld door een Milaan dat we nooit in de reisgidsen zien: armoede, clandestiniteit, onrecht. Mensen die bang zijn om uit de anonimiteit te komen. Ik heb een tijdje in Milaan in een centro sociale gezeten en herken dit milieu meer dan bijvoorbeeld de modewereld waar Milaan zo mee pronkt.

Tegen zijn wil in wordt Doni door de fanatieke journaliste Elena hierheen gesleept. Zij laat hem dat Milaan zien waar hij niets van lijkt te (willen) weten. Doni's wandelingen door de Via Padova brengen al zijn zekerheden en overtuigingen aan het wankelen.

 

De filosofie van Giorgio Fontana

De schrijver van dit alles, Giorgio Fontana (1981), maakt de lezer op meesterlijke wijze nieuwsgierig naar deze wereld. Wat schuilt er achter de rolluiken? Wie zijn de mensen die hier wonen? Fontana studeerde filosofie in Milaan, en dat is te merken. Fontana toont ons de wereld door de ogen van de cynische magistraat, die dan ook rake uitspraken doet. Zoals deze:

'Ja het is vreselijk.'

'En verder?'

'Verder gaat alles gewoon door,' zei Doni terwijl hij wegliep. 'Sorry, maar wil graag even op mezelf zijn.'

'Problemen?'

'Nee hoor, het gewone werk: walgen van het leven.'

 

Waar de hersenkronkels van de heer Doni uiteindelijk toe leiden moet de lezer zelf maar ontdekken in dit bijzondere boek. Nieuwsgierig geworden? Klik dan hier voor een leesfragment of koop meteen het hele boek (in de vertaling van Philip Supèr):

 

Matteo met dubbel t

Een aantal maanden geleden, die nu een eeuwigheid weg lijken, bevond ik me in de netelige situatie een naam te moeten kiezen voor ons kindje, dat met een Nederlandse moeder en een Italiaanse vader ter wereld zou komen. De naam moest aan een aantal eisen voldoen, welke ik uiteenzette in een blog (klik hier). Toen het geslacht eenmaal bekend was, hoefden we ons alleen nog maar te concentreren op een jongensnaam, wat overigens veel moeilijker was dan een meisjesnaam. Maar een keuze werd gemaakt. Belangrijkste eis: de naam moet zowel in het Italiaans als in het Nederlands goed uit te spreken zijn.

Perfectionisme

Op 21 mei werd derhalve een nieuwe Matteo geboren. Matteo Molini. Een perfecte eenheid van twee keer zes letters, gehuld in twee keer drie lettergrepen en afgewerkt met een subtiele alliteratie. Tja, je zult maar licht autistisch zijn. Qua uitspraak tot nu toe geen problemen. Wel heeft een enkele Nederlander ons gefeliciteerd met de geboorte van Matheo. Daar had ik even geen rekening mee gehouden. Nu moet hij later alsnog vertellen hoe je zijn naam schrijft: met dubbel t. Ben benieuwd hoe zijn vriendjes hem gaan noemen: Matte, Mattie, Teo! De afkortingen zijn wellicht niet zo fraai, maar ergens moesten we wat concessies doen.

 

Betekenisvolle naam

De naam Matteo komt van het Hebreeuwse Matithya, dat bestaat uit matag (geschenk) en yah (afkorting van yahweh), en betekent 'geschenk van God'. Aan eigennamen worden allerlei persoonskenmerken toegekend die doen geloven dat alle Matteo's hetzelfde zijn. Uit nieuwsgierigheid ben ik toch eens gaan kijken (op een Italiaanse website) hoe onze zoon dan eigenlijk is:

Matteo heeft een veelzijdige persoonlijkheid. Hij is een groot waarnemer en weet zich naar elke situatie te gedragen. Hij is een pacifist, hij neemt niet graag beslissingen, want hij stelt liever de anderen tevreden om discussies te voorkomen. Hij staat voor iedereen klaar en is vrijgevig.

Niet slecht voor een eerste kind!
 

Naamgenoten

Veel Matteo's ken ik niet. De paar die ik ken zijn leuk. Geen vervelende associaties. Italië heeft nu een premier die Matteo heet, maar die wordt veelal bij zijn achternaam (Renzi, red.) genoemd. Ooit vertaalde ik een verhaal van de Milanese schrijver Matteo B. Bianchi. Bij de voetbalclub die papa aanhangt (Genoa, red.) speelde eens een Matteo (Matteo Ferrari), maar die vertrok na een jaar naar Turkije. Er is de televisieserie Don Matteo op Rai Uno, waarin een pastoor (gespeeld door Terrence Hill) allerlei zaken oplost voor de carabinieri. Tot zover de bekende Matteo's?

 

Feesten



In een Italiaans-Nederlands gezinnetje worden zowel de Italiaanse als de Nederlandse tradities in ere gehouden. Dus Sinterklaas én La Befana. Verder is er een naamdag, een onomastico, die in Italië heel belangrijk is. Matteo, die dezelfde naam draagt als de heilige apostel en evangelist San Matteo (die van de Matthäus passion, red.), heeft zijn naamdag op 21 september. Dat betekent feest in mei, september, december en januari. Als dat geen verwend kind wordt...

Al 50 jaar nutella

In ons Nederlands-Italiaanse huis ontbreekt hij niet. De pot nutella. Hij wordt elke dag uit de kast gehaald en op tafel gezet. Die bruine smeuïge pasta, die zoete combi van chocolade en hazelnoten. Italianen kunnen er niet zonder en ik inmiddels ook niet meer.

 

De oorsprong

Gisteren kwam ik erachter dat het goedje al vijftig jaar wordt bereid, sinds 1964. Eigenlijk vind ik dat nog vrij jong, maar het is een mooie leeftijd om bij stil te staan en ter gelegenheid hiervan voor deze icoon een nieuwe postzegel uit te geven! En te bedenken dat de naam is afgeleid van het Engelse nut, waarbij -ella heeft gezorgd voor de mooie klank en de pakkende merknaam. En te weten dat het smeersel is ontstaan vanwege een grote schaarste aan cacaobonen (en een hoge belasting daarop), zodat de inventieve Pietro Ferrero, die een banketbakkerszaak had in Alba, daarop iets moest bedenken. Hij maakte een pasta van hazelnoten (die in Piemonte in groten getale werden gekweekt), melk, suiker en een snufje cacao die de naam giandiutto kreeg. Kinderen waren er gek op en deden het op hun brood. (Italianen eten hun chocolade overigens altijd met een hapje brood, red.).

 

Altijd zichzelf gebleven

In eerste instantie was de pasta niet echt goed smeerbaar, dus daar werd nog wat aan gesleuteld totdat de Supercrema  di Giandiutto ontstond. Deze naam werd vanaf 1949 gebruikt totdat Michele Ferrero, de zoon van, besloot het product internationaal aan de man te brengen en een betere naam bedacht. Grappig detail is dat het plaatje op het etiket al vijftig jaar hetzelfde is. Sinds de eerste pot op 30 april 1964 van de band rolde, is zowel de pot als het etiket nooit veranderd! Wel kennen we verschillende maten en natuurlijk de functionele nutella-glazen, die na te zijn leeggelikt een nieuwe carrière beginnen als water- of limonadeglas. Wij - gierige Genuees en gek-op-gratis-Nederlander - hebben er dan ook een heleboel in onze glazenkast staan.

 

Een verhaal apart

Dat veel mensen een band hebben met deze bruine pot wordt wel duidelijk op www.nutellastories.com. Duizenden fans vertellen daar hun nutella-verhaal in de hoop een bijzondere nutella-sinaasappelpers te winnen. Foto's, filmpjes, stukjes tekst... De meest gekke anekdotes komen voorbij. Je kunt nog tot 18 mei meedoen. Mijn foto zegt hopelijk genoeg...

 

Bijzonder recept

Het recept voor echte nutella is net als dat van coca-cola geheim. Wel zijn er genoeg recepten te vinden waarin nutella wordt gebruikt. Zoals in Het grote nutella kookboek van Paola Balducchi, vertaald door Jolien Buchner (wat een heerlijke vertaalklus moet dat zijn geweest, red.). Ook dat boek staat bij ons in de kast. 'Met meer dan 300 inspirerende en smeuïge Italiaanse recepten.' Sommige heel makkelijk, andere wat ingewikkelder. Allemaal mierzoet. Ook zin gekregen in bijvoorbeeld een nutella-wentelteefje? Bestel dan hier het grote of het kleine kookboek: 

Anni felici - De gelukkige jaren van Daniele Luchetti

Vanaf vandaag (8 mei) draait in de Nederlandse filmhuizen de Italiaanse film Anni felici. Dit schitterende familie-epos is gemaakt door Daniele Luchetti die eerder al Mio fratello è figlio unico en La nostra vita maakte (zie blog). Kenmerkend voor zijn films is dat de verhalen zich afspelen tegen het decor van de Italiaanse maatschappij. Voor echte Italiëliefhebbers dus een heuze must.

Synopsis

De narcistische kunstenaar Guido (Kim Rossi Stuart!!) is in zijn atelier voortdurend in gezelschap van aantrekkelijke jonge vrouwen. Dit wekt de jaloezie van zijn toegewijde vrouw Serena (Micaela Ramazzotti). Zij is de escapades van haar man meer dan zat. Dankzij de hulp van een galeriehouder Helke (Martina Gedeck), een aantrekkelijke vrouw van middelbare leeftijd, krijgt Guido een belangrijke opdracht voor een kunsttentoonstelling in Milaan. Deze loopt echter compleet uit de hand. Door de lokale kunstcritici beschuldigd van gebrek aan passie wordt Guido extreem gevoelig voor welke kritiek dan ook. Hij raakt nog meer van streek als zijn vrouw aankondigt dat ze de kinderen meeneemt naar een feministisch vakantieoord in Frankrijk op uitnodiging van dezelfde galeriehouder die zijn carrière lanceerde.

Voorafje

Omdat mijn collega en goede vriendin Mara Schepers was gevraagd om te komen tolken bij de interviews die de regisseur ging geven (lees hier haar blog daarover), kon ze een kaartje bemachtigen voor de première op 30 april in The Movies in Amsterdam. En als een echte collega en goede vriendin nam ze mij mee. Doordat ze de vragen aan en de antwoorden van de regisseur had vertaald, kon ze me al het en en ander vertellen over de achterliggende gedachten van de film. Zo bleek het verhaal deels autobiografisch te zijn en de karakters dus gebaseerd op personen uit het leven van de regisseur.

Kleine Italianen

Het verhaal wordt dan ook verteld vanuit het perspectief van de kleine Luchetti, die alles filmt met de filmcamera die hij van zijn oma krijgt. Eerst zonder film, maar daarna met. Hij en zijn broertje zijn dan ook de stille getuigen van het woelige leven van hun ouders. Met mijn zwangere buik en een half-Italiaans kind op komst ging mijn aandacht dan ook eerder naar de blauwe ogen van het jongste kind, dan naar de zwoele blik van de sexy vader. Met hun eerlijkheid en oprechtheid hebben de kinderen, die altijd de waarheid vertellen en daarmee hun vader in een lastig pakket brengen, regelmatig de lachers op hun hand en vertederen ze de complete zaal.

Soundtrack

De film sloot episch af met een knallende rockversie van het prachtige lied Amore che vieni, amore che vai. Een schitterende canzone van de Genuese singer-songwriter Fabrizio De André over de liefde die komt en gaat. Een lied dat helemaal bij de enscenering paste en de kijker, zoals vaker gebeurt bij Italiaanse films, achterlaat met dat gemengde gevoel van verliefdheid en verdriet. Van melancholie en fijne herinneringen. Precies zoals de film is. Want ondanks alles waren het gelukkige jaren (anni felici).

Ga deze film dus zien! Bijvoorbeeld in:

Rotterdam - Lantaren Venster

Utrecht - 't Hoogt

Amsterdam - The Movies

De wortels van het kwaad

Mara en ik vertalen een spannende Italiaanse misdaadtrilogie. Moord en doodslag, wraak en eerzucht. Lekker spannend! Maar daarover schreef ik vorig jaar hier al een blog. Wat deze vertaling extra spannend maakt is dat de trilogie in delen uitkomt. Elk jaar een nieuw deel. Wij kennen dus zelf ook nog niet het hele verhaal. Jij bent het kwaad kwam vorig jaar uit, het tweede deel, De wortels van het kwaad, is net verschenen en het derde moet zelfs in Italië nog uitkomen.
 

Ophelderingen

We zien onze vertrouwde politiecommissaris Michele Balistreri die helemaal niet in Italië wil zijn, die helemaal geen commissaris wil zijn en die helemaal geen zin heeft om zijn werk te doen. In De wortels van het kwaad gaan we eerst terug in de tijd ten opzichte van deel 1. We beginnen in zijn jeugdjaren en zien hem opgroeien in Libië. We zien de pijn en het verdriet die ten grondslag liggen aan zijn gekwelde geest. Gebeurtenissen die een aantal elementen uit deel 1 voor ons ophelderen. Gebeurtenissen die hun weerklank zullen vinden in de rest van het verhaal en een nieuwe reeks geweldadigheden zullen ontketenen.
 

Synopsis

De jonge Michele Balistreri groeit op in het Tripoli van de jaren zestig, toen Libië nog een Italiaanse kolonie was. Na de staatsgreep van Khadaffi lopen de spanningen tussen de Italiaanse bewoners en andere bevolkingsgroepen snel op. De westerse belangen komen op het spel te staan. Als zoon van een machtige ingenieur lijkt Michele lange tijd onkwetsbaar, tot de dood van zijn buurmeisje Nadia en zijn moeder die illusie ruw verstoren.

 

Vele jaren later is Balistreri een gedesillusioneerde politiecommissaris in een ingeslapen wijk in Rome. Zijn nachten vult hij met seks, alcohol en poker. Overdag houdt hij een oogje op Claudia, de roekeloze dochter van een collega, en onderzoekt hij de mysterieuze moord op de Zuid-Amerikaanse Anita Messi. Als Balistreri ontdekt dat beide vrouwen iets te maken hebben met de dood van zijn vroegere buurmeisje Nadia, opent de beerput van het verleden zich.
 

Oude en nieuwe vrienden en vijanden

We zien een aantal bekende elementen: het WK voetbal uit 1982, een verdwenen meisje, een doodzieke collega. Maar er komen ook nieuwe zaken aan het bod. Nieuwe moorden, nieuwe personages. Een nieuwe verhaallijn met een oude bekende. En stukjes maatschappijleer zoals we van Roberto Costantini gewend zijn. Over televisie, voetbal en ander nutteloos vermaak die zo'n grote rol spelen in het leven van de Italiaanse jeugd. En we leren ook iets over vroeger. Over de Italiaanse geschiedenis in Libië, waarover ik al eerder een blog schreef.
 

Een goede afloop?

Onderwerpen als drugs, corruptie en wraak maken ook van dit deel weer een echte pageturner. Nieuwsgierig? Klik hier voor een leesfragment. En zoals het een goede trilogie betaamt, zijn we aan het eind van het boek nog niet klaar. We hebben nog onbeantwoorde vragen, onopgeloste zaken. Maar deel 3 laat nog even op zich wachten, dus voorlopig doen we het er maar mee. Deel 1 ook nog niet gelezen? Schaf beide boeken dan nu aan!

 

 

 

Jij bent het kwaad

De wortels van het kwaad

Over de band tussen een juf en haar studenten

Wie een vreemde taal leert, praat in eerste instantie veel over zichzelf. Ongeacht welke taal dat is. Het verwerven van een tweede taal op latere leeftijd volgt een vast schema. Eerst leren we elkaar te begroeten, ons voor te stellen, onze persoonsgegevens op te geven. Wat doen we voor werk, wat vinden we leuk, hoe bestellen we een broodje. Stapje voor stapje bouwen we een raamwerk dat ze kunnen toepassen in meerdere (sociale) situaties en dat we langzaamaan uitbreiden naar moeilijkere gesprekken.

 

De alwetende docent

Veel van mijn studenten ken ik na een cursusjaar dan ook door en door. Ik weet waar ze wonen, werken en vandaan komen. Wat ze voor ontbijt eten, hoe laat ze wakker worden en hoe lang ze snoozen. Van welke films ze houden en hoe hun stamboom groeit. En zodra ze de voltooid tegenwoordige tijd leren, weet ik ook elke week wat ze in het weekend hebben gedaan. 

Mijn studenten willen me meestal de waarheid vertellen. Soms hebben ze dan ook geen antwoord op mijn vragen. Op hoger niveau lopen de gesprekken nog weleens dood, zodra er  onderwerpen aan bod komen als onverwezenlijkte dromen of toekomstplannen. Ik zeg altijd schertsend dat het antwoord me eigenlijk niet interesseert. Als ze maar correct Italiaans (of Nederlands) spreken en uitdrukking kunnen geven aan wat ze willen zeggen.

 

Een bijzondere band

Mijn studenten weten ook veel van mij. Ik vind het belangrijk om een band op te bouwen met mijn studenten. Dat we elkaar een beetje leren kennen zodat ze zich op hun gemak voelen, zodat ze graag naar de les komen. Mijn lessen zijn geen must, hopelijk wel een pleasure. Voor mij in elk geval wel. Elke les leer ik nieuwe dingen van mijn studenten. Van hun vragen en hun opmerkingen. Van hun fouten en hun moeilijkheden.

Dit cursusjaar is wel heel bijzonder. De cursus Italiaans op de Volksuniversiteit loopt van eind september tot eind april. Net aan het begin ervan ontdek ik dat ik zwanger ben en ik heb dus precies genoeg maanden om de hele cursus te geven. Wat een goeie timing! Een aantal derdejaars zit al voor het derde jaar in mijn klas, de eerstejaars ken ik nog helemaal niet. Deze mensen zien mij week na week groeien. Van begin tot het (bijna) eind. Ze leven met me mee en delen hun eigen ervaringen. Eén van hen stopt me interessante blaadjes van de Italiëkalender toe. En met nog twee lessen te gaan krijg ik een flinke mand vol cadeaus mee (omdat ik die nu nog kan dragen). Dat je zoveel terugkrijgt van je studenten, is voor een juf van onbeschrijflijke waarde.

 

Ik hoop hen volgend seizoen allemaal weer te zien!

 

Cari studenti, grazie dei bellissimi regali! Abbiamo spacchettato tutto subito ieri sera!

Tolken in Tolmezzo

Afgelopen maandag was ik met een Nederlandse jongen in Italië om daar zaken te doen. Hij spreekt geen Italiaans en kon mijn hulp wel gebruiken. We vlogen op zondagavond. Bestemming: Tolmezzo, een gemeente met om en nabij 10.000 inwoners, in de provincie Udine, in de regio Friuli-Venezia Giulia, op 20 kilometer van de Oostenrijkse grens. Zo kom je nog eens ergens.

 

Een verrassende werkplek

We vlogen op Venetië en reden met een huurauto door het donker naar ons hotel, dat aan het centrale dorpsplein lag. De receptioniste vertelde dat daar de volgende ochtend de wekelijkse markt plaatsvond en gaf ons instructies over waar we onze auto konden laten. Daarna zocht een ieder van ons snel zijn eigen kamertje op, want het was inmiddels al laat.

 

De volgende ochtend genoten we van een heerlijke cappuccino met een brioche alla marmellata. Daarna gingen we op weg naar onze afspraak. We liepen het hotel uit en bevonden ons inderdaad tussen de marktkramen. Daar waren we op voorbereid. Wat we niet hadden verwacht was de schitterende achtergrond waartegen we ons kleine stadje afgetekend zagen. Overal zagen we witbesneeuwde bergen! Die hadden we de avond ervoor niet gezien. Wat een pracht. En wat een heerlijk begin van de werkdag!

 

Achtergrondinformatie

Als tolk heb je het onderwerp van gesprek niet altijd voor het kiezen. Deze keer ging het over zonnebrillen. Mijn Nederlandse klant gaat een nieuw zonnebrillenmerk opzetten (hierover later zeker nog meer!) en laat de brillen in Italië maken. Made in Italy alom. Een bezoekje aan de fabriek om kennis te maken met onze zakenpartner is dan ook een goed idee. Italianen houden van persoonlijk contact. Nu ben ik een lichte zonnebrillenfetisjist, maar kan nog een hoop leren in deze branch. Regelmatig kwamen er woorden voorbij die ik niet begreep. Dat bleken merknamen te zijn (De Rigo?). Gelukkig kent mijn Nederlandse klant zijn business goed. Als tolk moet je als het ware een tolkipedia zijn en overal kaas van hebben gegeten. Vertalen wordt erg moeilijk als je niet begrijpt waarover het gaat. Gelukkig leer je op de werkvloer een hoop.

 

Een vreemde taal

Mijn werk werd ook enigszins bemoeilijkt door het accent van onze Italiaanse gesprekspartner. Oké, in Italië heeft iedereen een accent. Dat kan zelf per frazione (deelgemeente) verschillen. Oké, in Italië zijn veel dialecten. Die klinken in het noorden heel anders dan in het zuiden. En in Friuli-Venezia Giulia spreken ze zelfs een minderheidstaal: het Friulisch of het Friuliaans, een Reto-Romaanse taal die behoort tot het Ladino (of Ladinisch). Het is een verbasterde vorm die met name in de Alpen werd gesproken en nu nog door zo'n 550.000 mensen wordt beheerst. (bron: http://www.treccani.it/enciclopedia/friulano/). Het klinkt me weinig Italiaans in de oren en als de Friulianen onderling in hun eigen taal praten, kunnen ze dus zelfs de tolk om de tuin leiden. Aan mij de taak om alle dialecten te bestuderen?

 

Op de goede afloop

De bespreking verliep verder uiterst prettig en de zaken zien er vruchtbaar uit, voor beide partijen. Helaas moesten we de uitnodiging voor de lunch afslaan, want we hadden een heus bliksembezoek geregeld. We dronken nog een zoveelste koffie en begaven ons weer richting vliegveld. We mochten beiden nog een zonnebril uitzoeken in de winkel en met mijn nieuwe Gucci en een koffer vol nieuwe ervaringen vloog ik terug naar Nederland.

Intercultureel zwanger zijn

Zwanger zijn is een hele opgave. Vermoeidheid, misselijkheid, rustig aan doen, opletten met wat je eet en drinkt, dingen doen en dingen juist laten. Uit alle hoeken komen goed bedoelde adviezen. Zwanger zijn van een half-Italiaans kind betekent goedbedoelde adviezen uit Italië en die zijn hier en daar net even anders.

Mijn eerste bezoek aan Italië in mijn hoedanigheid van zwangere vrouw leidde meteen tot meerdere kruisverhoren. Heb je dit en dat onderzoek gehad? Urine getest? Toxoplasmose? Er bleken al gauw wat fundamentele verschillen tussen mij en de zwangere vrouw van de neef van mijn man. Nee, in Nederland testen ze niet op toxoplasmose. Want ook al heb je die ziekte gehad, dan moet je nog steeds voorzichtig zijn. Nee, ook geen urinetest. Nee, we gaan niet naar de gynaecoloog, alleen als er problemen zijn. Nou, gewoon naar de verloskundige. Ja, de meeste vrouwen bevallen thuis. Raar, hè? Nee, ik ga ook liever naar het ziekenhuis, hoor. Ja, volgens mij mag ik nog gewoon vliegen. Fietsen? Natuurlijk fiets ik nog gewoon! Mijn woordenschat is in elk geval uitgebreid met alle verloskundige termen en Italiaanse babypraat en nu kan ik ook in het Italiaans overal over meepraten.

Na de 20-weken-echo hadden we wel een probleem. Mijn ouders willen niet weten wat het wordt, mijn schoonouders wel. In Italië is het heel normaal om daar openlijk over te praten. In veel gevallen wordt de ongeboren prins of prinses al bij de naam genoemd en iedereen mag die weten. Ik vond dat toch niet zo'n leuk idee. Gewoon, omdat het nog niet beschikbaar is voor de hele wereld. Je merkt het vanzelf. Wij weten wat het wordt, maar houden het voor onszelf. Niet dat dit altijd even makkelijk gaat, want die Italianen zijn me daar toch nieuwsgierig. Ook de Italiaanse zakenpartners voor wie ik tolk vragen ernaar. Maar hun vertel ik het lekker wel.

Nu dus wachten tot de kleine komt. Vier maanden nog. En er moet nog een hoop geregeld worden, dus daar komt het culturele begrip van timemanagement om de hoek kijken. Alles-op-tijd-regelen-op- zijn-lekker-Hollands? Of: het-komt-wel-goed-easy-Italiaans? We maken er een mix van. Een Italiaanse vriend van ons rende op een dag de babywinkel binnen met de vraag: ‘Wat heb ik nodig? Mijn vrouw ligt nú te bevallen!’ Dat gaan we voorkomen.

 

We hopen natuurlijk dat ons kind straks gezond is, maar vooral ook mooi, slim, lief en niet geheel onbelangrijk: voorzien van de beste karaktereigenschappen uit de Nederlandse en de Italiaanse cultuur. Een mooie italo-olandese. Maar wat zijn die eigenschappen dan? Hopelijk heeft het een Nederlandse talenknobbel. We gaan in elk geval meteen ons best doen het tweetalig op te voeden. Ik wil de flexibiliteit, de passie en het gevoel voor schoonheid van een Italiaan, maar ook wel een vleugje punctualiteit en organisatiekundigheid van de Nederlander. Wel graag zonder Nederlandse arrogantie en Italiaanse jaloezie.

Een half-Italiaanse kind zal wel van eten houden, en hopelijk ook van reizen. Maar het hoeft niet helemaal ingepakt te worden met wollen truien, want een half-Nederlands kind wordt vast geen koukleum. En waarom hebben Italiaanse kindjes toch altijd febbre (koorts)? Misschien omdat ze in Italië niet bekend zijn met het begrip ‘verhoging’? Als het aan mij ligt wordt ons kind geen Italiaansteller, zoals ik de Italianen soms schertsend noem. Wij Nederlanders vinden onszelf maar bikkels. Maar een beetje mammone (moederskind) mag dan weer wel! Wie weet krijgt het donker haar - alle kindjes van onze Nederlandse vrienden zijn al blond -, maar wel graag met blauwe ogen. Wordt het dan zo’n lange bonenstaak? Een Italiaanse charmeur?
We zullen wel zien, vedremo…